Warszawa, dnia 12.12.2017 r.
Związek Zawodowy Artystów Baletu
Teatru Wielkiego w Łodzi
Pl. Dąbrowskiego 1
90-249 Łódź
Szanowna Pani
Wanda Zwinogrodzka
Minister Kultury
i Dziedzictwa Narodowego
ul. Krakowskie Przedmieście 15/17
00-071 Warszawa
Postulaty dot. panelu III: Uprawnienia artysty profesjonalnego – tancerza zawodowego złożone w imieniu Grupy Założycielskiej Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Artystów Tancerzy
po Ogólnopolskiej Konferencji Kultury w Bydgoszczy 29.11.2017 r.
W wypadku działań zmierzających do realnego poprawienia sytuacji zawodowych artystów tancerzy, o co zabiegamy oraz postulujemy bezskutecznie od czasu negatywnych jej zmian przez poprzednią koalicję rządową, jesteśmy, jako reprezentanci Grupy Inicjatywy OZZAT jednoznacznego zdania, że trzeba zacząć od właściwie przeprowadzonych badań sytuacji tancerzy różnych specjalności, aby w sposób rzetelny w oparciu o nasze sporządzone obserwacje uczestniczące i własne doświadczenia w pracy opisać obecną sytuację tancerzy zawodowych w Polsce. Jesteśmy w stanie w tym pomóc, włączając w to odpowiednie państwowe instytucje takie jak: Instytut Medycyny Pracy oraz Instytut Polityki Społecznej, ale chcielibyśmy aby te prace wykonywali nasi eksperci mający odpowiednie przygotowanie oraz opartą na teorii i praktyce wiedzę na ten temat, aby podjąć takie badanie i analizę.
Potrzeba takiej analizy wynika z koniecznego, dokładnego zbadania i opisu stanu rzeczy co dopiero, na ich podstawie może doprowadzić do podjęcia niezbędnych, obejmujących wszystkich zawodowych tancerzy modelowych rozwiązań systemowych, w których ewentualne nakłady ze środków budżetowych na kształcenie i tworzenie funduszy przekwalifikowania tancerzy po zakończeniu karier zawodowych będą właściwie zwymiarowane, alokowane i wydatkowane.
Odpowiednie definicje zawodu tancerza i prawne unormowania dotyczące praw pokrewnych artystów wykonawców już istnieją. Podobnie jak definicje statystyczne w klasyfikacji zawodów i specjalności zawodowych w systemie taksonomii zawodów w KSiZ czy ISCO Euro-08 oraz Społecznej Klasyfikacji Zawodów. Próby bardziej szczegółowego zdefiniowania ustawowego naszych konkretnych zawodów i specjalności w kontekście wielu różnych aspektów statusu prawnego, społecznego i ekonomicznego artystów wykonawców są niezwykle trudne, a próby ich regulacji w taki sposób są dyskusyjne.
Obecne unormowania są wystarczające, żeby prawnie zdefiniować i rozróżnić artystów o odpowiednich specjalizacjach zawodowych. Potrzebne byłoby ewentualnie odrębne wyszczególnienie artystów tancerzy zawodowych ze specjalistycznym wykształceniem, tancerzy zawodowych bez takiego wykształcenia – czyli tzw. „talentystów” i osób, które już zdały albo będą zdawać egzaminy eksternistyczne w celu uznania ich za zawodowych tancerzy lub tancerki, które to zagadnienia były w piśmie osobno omawiane w piśmie z dnia 7.12.2017 dot. „Definicji i kryteriów uzyskania statusu artysty profesjonalnego” złożonym przeze mnie w imieniu Grupy Założycielskiej OZZAT.
Obecne warunki i system przekwalifikowań zawodowych wymagają: porządnego przeprowadzenia przez nas badania ankietowego z prawidłową kafeterią pytań, w celu uzyskania jak największej liczby odpowiedzi, ich analizy i opracowania wynikających z nich wniosków.
Do takich pilnych zadań w zakresie badania i potwierdzenia konieczności dokonania zmian różnych aspektów obecnego statusu różnych grup zawodowych artystów tancerzy należałoby zaliczyć:
1. Możliwie precyzyjne, dokładne policzenie i stwierdzenie jak liczna jest faktycznie obecnie nasza grupa zawodowa czynnych artystów tańca i poszczególnych specjalności zawodowych, w korelacji z liczbami uczniów szkół baletowych i ich absolwentów oraz z potrzebami rynku pracy zawodowych artystów tańca i możliwości ich zatrudnienia w kraju po zakończeniu wysoce zindywidualizowanego i kosztownego kształcenia zawodowego tancerzy, by zapobiec, wymuszanym przez brak oraz warunki zatrudnienia i pracy, wyjazdom za granicę najlepszych absolwentów polskich szkół baletowych.
2. Podjęcie wspólnie z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz ze specjalistycznymi agendami państwowymi – Instytutem Medycyny Pracy oraz Instytutem Polityki Społecznej prac nad uznaniem pracy zawodowych artystów tancerzy za pracę ciężką oraz wykonywaną w warunkach szczególnych, wraz ze wszystkimi tego prawnymi i socjalnymi konsekwencjami, tj.:
a) należałoby przy pomocy badań fokusowych czy screeningowych wspólnie z Centralnym Instytutem Ochrony Pracy i Instytutem Medycyny Pracy i kompleksowych badań z naszym udziałem, poddać ocenie: jakie skutki zdrowotne ten zawód ze sobą niesie – naturalnie również takie badania należałoby przeprowadzić w różnych grupach wiekowych nie tylko na samych obecnie czynnych zawodowo i byłych już emerytowanych tancerzach, ale i na uczniach starszych klas szkół baletowych. Zawodowi tancerze stanowią wśród populacji innych zawodów i specjalności artystów wykonawców stosunkowo tak nieliczną w skali państwa grupę zawodową, że realizacja takich badań i wdrożenie opartych na nich rozwiązań jest stosunkowo najłatwiejsze i najmniej kosztowne.
b) pracę naszej grupy zawodowej wymagającej szczególnych predyspozycji zawodowych i kształcenia oraz ekspozycji na czynniki ryzyka należałoby uznać za pracę w warunkach szczególnych oraz w publicznej służbie kulturze narodowej i nadać tancerzom odrębny status pracowniczy, zbliżony do statusu pracownika służby cywilnej (tzw. civil servant lub geordnete) oraz służb mundurowych (a także w innym stopniu ewentualnie i innym artystom wykonawcom, zatrudnionym w publicznych instytucjach kultury i podlegających ekspozycji zawodowej na podobnie wysoki poziom czynników ryzyka wyłączających ich po pewnym czasie z możliwości dalszego wykonywania wyuczonego zawodu artystycznego tak jak, np. niektóre grupy muzyków i wokalistów).
3. Uznanie typowych chorób zawodowych tancerzy i zasad ich bezpłatnego diagnozowania, leczenia, fizykoterapii, rehabilitacji ściśle związanych z urazami zawodowymi, utratą zdrowia i uprawnieniami rentowymi i emerytalnymi oraz innymi elementami zabezpieczenia społecznego w razie inwalidztwa.
Ponieważ w większości, a nawet niemal w 100% przypadków, tancerze po zakończeniu kariery zawodowej są dotknięci trwałymi urazami o różnym stopniu zaawansowania i znaczną utratą zdrowia z powodu wykonywanej pracy zawodowej. Są one wynikiem zmian pourazowych, które mają charakter zmian zwyrodnieniowych i traumatologicznych jednostek chorobowych, które prowadzą nieuchronnie do patologicznych zmian w narządach ruchu: kręgosłupa, kończyn dolnych i górnych, stawów, kolan, bioder, oraz ośrodków ruchu i funkcji oraz sprawności psychomotorycznych i in. Odpowiednio przeprowadzone badania dotyczyłyby także artystów, którzy przestali lub przestaną za chwilę uprawiać zawód (wcześniej w trakcie kariery ćwiczyli już najczęściej z bólem i coraz większymi obciążeniami, np. przy użyciu środków przeciwbólowych nie eliminując ich przyczynowych źródeł, a jedynie zaleczając ich objawy).
W żadnym innym zawodzie już w procesie kształcenia artystycznego w szkołach baletowych nie dochodzi do tak ekstremalnych obciążeń i urazowości we wczesnym etapie rozwoju systemu kostno-stawowego, mięśniowo-szkieletowego, psychomotorycznego i równowagi, połączonych ze stałymi obciążeniami psychicznymi. Wysoki poziom eksploatacji całego organizmu z powodu wysokiego poziomu ekspozycji zawodowej, której zawodowi artyści tancerze podlegają przez cały okres edukacji i aktywności zawodowej wskazuje na konieczność wprowadzenia odpowiedniej profilaktyki i procedur zabezpieczających przed powstawaniem i utrwalaniem się urazów i ich skutków, dzięki możliwości pracy z fizykoterapeutami, psychologami. Część tancerzy z tego powodu jest, poprzez brak dostępu do profilaktyki i powszechnych badań przesiewowych i leczenia we właściwym zakresie, eliminowana z możliwości czynnego uprawiania naszego zawodu w różnych stadiach jego nauki i pracy.
W naszych zawodach artystycznych potrzebna jest analiza interdyscyplinarna i badanie różnych ich aspektów. Przy zawodzie o tak dużej ekspozycji zawodowej na stałe czynniki ryzyka zawodowego i wynikające z nich przeciążenia różnych układów naszych organizmów należy uznać, że praca tancerza jest wykonywana w warunkach szczególnych (obok innych zawodów umieszczonych na ich liście), gdyż za granicą są uznane choroby zawodowe artystów tańca, istnieje prawo do refundacji leczenia chorób zawodowych i urazów, a także właściwa profilaktyka oraz opieka medyczna, system rent i emerytur oraz przekwalifikowania zawodowego.
4. Ponowne wprowadzenie odrębnego, wcześniejszego systemu emerytalnego dla zawodowych artystów tancerzy i niektórych grup artystów muzyków instrumentalistów i wokalistów o najwyższym poziomie ekspozycji zawodowej na czynniki ryzyka, zaliczane do przeciążeń uniemożliwiających – z obiektywnie zbadanych oraz potwierdzonych przyczyn fizjologicznych, psychofizycznych i zdrowotnych – wykonywanie tych zawodów oraz specjalności zawodowych nawet do końca skracanego obecnie ponownie, obowiązującego powszechnego wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn – 60.i 65.lat poprzez:
a) czasowe przywrócenie możliwości poboru świadczeń przedemerytalnych dla tancerzy odebranych po roku 2009 zanim zostaną opracowane i wprowadzone konieczne nowe rozwiązania szczególne.
– dla tak nielicznej grupy zawodowej, bo w skali kraju może być to ok. 450 – 600 tancerzy, którzy pracują w instytucjach publicznych i są de facto pracownikami publicznymi i którzy w wyjątkowy sposób są obciążeni z powodu ekspozycji zawodowej, potrzebne byłoby wprowadzenie wygasającego sposobu możliwości poboru świadczeń przedemerytalnych zanim nie stworzy się konkretnych prawnych przepisów, by odwrócić sytuację, w której wprowadzono reformę na podstawie ustawy pomostowej zanim powstały konkretne formy rozwiązania tego ważnego społecznie problemu, nie tylko dla zawodowych artystów tancerzy, ale dla całej kultury narodowej, której służymy naszą pracą artystyczną,
b) wprowadzenie obowiązku składek na fundusz reorientacji zawodowej artystów tańca, które to składki byłyby odprowadzane przez zatrudniającą instytucję publiczną, państwo i w miarę możliwości też pracującego tancerza zawodowego, jako sprawdzone rozwiązanie, wzorowane na podobnych systemach w Zachodniej Europie, np. w Holandii – gdzie funkcjonuje optymalny system trójfilarowy: I filar: państwowy filar emerytalny, II filar: pracowniczy system emerytalny i III filar: dobrowolne składki odprowadzane przez pracownika.
c) w ramach rozwiązań szczególnych postulujemy o uwzględnienie obowiązkowych składek odprowadzane do funduszu, tj. systemu trójfilarowego jako źródła środków niezbędnych do finansowania przekwalifikowania tancerzy po ukończeniu karier zawodowych zabezpieczenia zdrowotnego, emerytalnego (lub w szczególnych wypadkach nawet rentownego) poprzez:
– umożliwienie rekwalifikacji zawodowej z równoczesną możliwością poboru pomostowych świadczeń przedemerytalnych dla osób odprowadzających składki do systemu trójfilarowego po co najmniej 12. letnim okresie stażu pracy lub po osiągnięciu wieku: 40. lat kobiety i 45. lat mężczyźni (z określonym limitem uzyskanych rocznych dochodów). Postulujemy, aby pozostawiono poprzednie ograniczenia wiekowe jako warunek konieczny dla zachowania prawidłowej rotacji i wymiany pokoleniowej, szczególnie ważnej ze względu na wysokie koszty edukacji tancerzy, aby młodych tancerzy zatrzymać i zatrudnić w Polsce w stałym profesjonalnym tanecznym zespole artystycznym polskiej publicznej instytucji kultury i/lub w takim samym, zawodowym artystycznym zespole tanecznym, mającym stałą siedzibę w kraju,
– umożliwienie rekwalifikacji zawodowej z równoczesną możliwością dobrowolnej rezygnacji z poboru pomostowych świadczeń przedemerytalnych dla osób odprowadzających składki do systemu trójfilarowego po co najmniej 12. letnim okresie stażu pracy lub po osiągnięciu wieku 40. lat kobiety i 45. lat mężczyźni w razie przekroczenia określonego limitu uzyskanych rocznych dochodów i skorzystanie ze zgromadzonych środków w funduszu w dowolnym momencie (np. czasowo w okresie poszukiwania pracy lub dłużej w razie niezdolności do podjęcia pracy) albo dopiero w momencie przejścia na emeryturę w wieku 60. lat kobiety i 65. lat mężczyźni,
– postulujemy również o uwzględnienie przez MKiDN szczególnych wypadków losowych dla osób, które nie zdołały przepracować 12. lat stażu w zawodzie ze względów chociażby zdrowotnych (np. absolwentom szkół baletowych uwzględnić wtedy staż pracy oraz pracę w warunkach szczególnych podczas ostatnich 4 lat nauki przed uzyskaniem dyplomu tancerza).
5. Opracowanie i wdrożenie planu naprawy trudnej sytuacji stosunkowo niewielkiej liczebnie grupy profesjonalnych artystów tancerzy, pozbawionych obecnie bezprawnie uprawnień do wcześniejszych emerytur i systemowych form przekwalifikowania zawodowego, które należy stworzyć i pilnie zacząć wdrażać:
a) dalsze prowadzenie programu reorientacji zawodowej z wydłużonym w nim okresem odejścia z zawodu po jego zakończeniu, np. nie po roku, a po choćby pięciu latach,
b) wbudowanie ww. systemu przekwalifikowań w program zatrudnienia oraz zawodowej pracy artystycznej w instytucjach publicznych uregulowane przez stosowne ustawowe zapisy prawne i przepisy wykonawcze do nich,
c) uwzględnienie w obecnie funkcjonującym programie rekwalifikacji wsparcia finansowego, (np. choćby na założenie działalności gospodarczej) dla osób, które pomiędzy styczniem 2009 i październikiem 2015 były przez ponad 5 lat pominięte ze względu na konieczność samodzielnej reorientacji zawodowej, które często w sytuacji wymuszonej i we własnym zakresie musiały ukończyć płatne: wyższe uczelnie, studia podyplomowe, warsztaty, szkolenia czy kursy doskonalenia zawodowego. Wiele z nich to osoby, których nie objęły (w 2009 r.) uprawnienia odejścia na wcześniejszą emeryturę (często są to tancerze, których wówczas jednocześnie już raz zdyskryminowano względem tancerek, które będąc w tym samym wieku mogły odejść na wcześniejsza emeryturę). W obecnym systemie przekwalifikowań nie ma możliwości refundowania kosztów edukacji lub wsparcia finansowego dla tancerzy za okres 2009-2015.
d) postulujemy i zwracamy się, jako reprezentanci organizującego się polskiego środowiska tancerzy, do Pana Wicepremiera i Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego Jarosława Gowina o wprowadzenie w ustawie o edukacji zapisów w porozumieniu z trzema resortami – MKiDN: Pana Wicepremiera i Ministra Piotra Glińskiego, MRPiPS: Panią Minister Elżbiety Rafalskiej i MRiF: Pana Prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego w postaci wyjątku ustawowego umożliwiającego zawodowym artystom tancerzom – absolwentom publicznych szkół baletowych – na nieodpłatne studia zaoczne w publicznych szkołach wyższych w trakcie pracy zawodowej i po jej wymuszonym ze względu na wiek ukończeniu w celu umożliwienia im zdobycia wyższego wykształcenia oraz przekwalifikowania zawodowego, dzięki uzupełnionemu wyższemu wykształceniu w różnych dziedzinach, co jest obecnie warunkiem sine qua non ich niedegradującego społecznie i życiowo przekwalifikowania.
Istotą problemu jest fakt, że w zamkniętym zawodzie tej dziedziny wykonawstwa artystycznego tancerze rozpoczynają swoją karierę zawodową – z powodu obiektywnych uwarunkowań wiekowych i psychofizycznych – bezpośrednio po ukończeniu średniej szkoły baletowej. Ze względu na czas pracy – oraz jej tryb i intensywność (praca w weekendy) praktycznie niemożliwe lub wysoce utrudnione jest uzyskanie wyższego wykształcenia w innym niż w specjalnym trybie. Poziom wynagrodzeń i brak odpowiednich odpowiednio długotrwałych celowych stypendiów dla kończących z konieczności kariery zawodowe profesjonalnych artystów tancerzy umożliwiających przekwalifikowania, utrudniają lub uniemożliwiają tancerzom w praktyce ukończenie studiów w trybie płatnych studiów zaocznych.
Takie wyjątkowe rozwiązania modelowe przyjęte są w różnych krajach i finansowane w części tych rozwiązań modelowych ze źródeł mieszanych, tj. trójfilarowych (budżet państwa, instytucja zatrudniająca oraz osobiste składki potrącane z wynagrodzeń tancerzy). Należy podkreślić, że przy poziomie obecnej płacy zasadniczej i ruchomych częściach wynagrodzeń (honorariach), tancerzy nie stać na finansowanie z własnych środków kształcenia się, zaś posiadanie po zakończeniu czynnej pracy zawodowej wyłącznie wykształcenia średniego z zawodowym tylko, artystycznym świadectwem maturalnym, dyskryminuje na rynku pracy zawodowych artystów tancerzy, mimo dziewięcioletniego bardzo intensywnego systemu nauki w szkole baletowej i stawia w sytuacji niekorzystnej wobec osób mających wykształcenie z dyplomami szkół wyższych. Należy tutaj przy tym raz jeszcze przypomnieć, że okres naszych karier zawodowych, obejmujących czynne wykonywanie zawodu artysty tancerza ulega obecnie postępującemu skróceniu z dawnego poziomu końca karier zawodowych 40. lat dla kobiet i 45. lat dla mężczyzn, do ok. 35.-38. lat dla tancerzy obojga płci. Oznacza to, z jednej strony, że łączny okres najwyższego poziomu eksploatacji psychofizycznej organizmów tancerzy i naszej szczególnej ekspozycji zawodowej na czynniki ryzyka, powodującej trwałe ubytki sprawności fizycznej oraz zagrażające już zdrowiu, nasze liczne podczas okresu nauki i pracy zawodowego tancerza urazy, wymagające nierzadko interwencji traumatologicznych, przy jednoczesnym pozbawieniu tancerzy na mocy ustawy pomostowej należnych uprawnień do wcześniejszych świadczeń emerytalnych, stanowi realne zagrożenie naszych dalszych perspektyw życiowych i karier zawodowych po koniecznym i nieuniknionym przekwalifikowaniu zawodowym, po osiągnięciu powyższych progów wiekowych.
Brak uprawnień profesjonalnego tancerza zawodowego i wynikające stąd skutki. Minęło prawie 10 lat, od tych niekorzystnych i bezprawnych zmian, toteż warto byśmy na ten temat teraz rozmawiali i zabezpieczyli się na przyszłość przed podobnymi negatywnymi zmianami prawa oraz naszej sytuacji zawodowej i życiowej, dlatego w celu profesjonalnej reprezentacji zawodowych artystów tancerzy pragniemy wspólnie utworzyć Ogólnopolski Związek Zawodowy Artystów Tancerzy, ponieważ tylko my sami posiadamy niezbędną praktyczną wiedzę jak zapewnić optymalne warunki naszej nauki, pracy i przekwalifikowania zawodowego po wcześniejszym z konieczności kończeniu karier zawodowych. Jest to ważne, żeby nie powodować sytuacji, że:
a) mamy nadal publiczne szkoły baletowe, a skutkiem, m. in. braku odebranych nam uprawnień są mniejsze nabory i kształcimy w nich tancerzy, którzy potem nie mogą znaleźć pracy w kraju i wyjeżdżają za granicę.
b) w teatrach, z kolei, aby zaoszczędzić na kosztach, zatrudniani są obcokrajowcy, traktujący nasze zespoły przejściowo, często tylko jako wstępny lub kolejny krok do ich dalszej zawodowej kariery na Zachodzie Europy. W rezultacie, mamy ciągły przepływ ludzi i stałą rotację składów w zespołach baletowych. Powoduje to obniżenie ich poziomu artystycznego, a nie jego stałe podnoszenie we względnie stałych składach przy wiekowej rotacji.
c) w teatrach operowych i muzycznych stale maleje liczba przyjęć do pracy absolwentów polskich szkół baletowych, zamiast zatrudniania, doskonalenia, rozwoju oraz odnajdowania wśród nich nowych talentów polskich artystów tańca.
d) bezpośrednio po szkole baletowej wielu obecnych jej absolwentów nie podejmuje się pracy w zawodzie, ze względu na perspektywę poszukiwania kolejnego zawodu po krótkim okresie tanecznej kariery zawodowej, natomiast wybitnie uzdolnieni często nie angażują się w teatralnych zespołach baletowych w Polsce, gdyż wybierając pracę zagranicą mają lepsze warunki zabezpieczenia się na przyszłość w postaci wypracowanych tam form reorientacji zawodowej i wyższych zarobków. Są to poważne i niezrozumiałe straty kapitału ludzkiego, mające decydujące znaczenie we wszystkich dziedzinach wykonawstwa artystycznego, w których stałe zespoły artystyczne, wraz z solistami, są niezbędnymi elementami prowadzenia ich statutowej artystycznej działalności kulturalnej.
Kontynuacja tych negatywnych zmian spowoduje w efekcie zanik polskiej szkoły tańca i zagrożenie całkowitym przekreśleniem jej kilkusetletniej tradycji. Trzeba też zaznaczyć, że Polska jest obecnie jednym z niewielu z państw europejskich, które nie dba o absolwentów swoich szkół baletowych, o ich zatrudnienie i rozwój karier zawodowych w kraju, ani o prawidłową ochronę już pracujących w polskich zespołach tanecznych zawodowych tancerzy.
Trzeba potraktować te problemy całościowo, a nie koncentrować się na tworzeniu kolejnych definicji prawnych, które nie będą w praktyce realnie powiązane z kompleksowym systemem wieloaspektowych, nie tylko samych normatywnych i legislacyjnych definicyjnych sformułowań ale i sprawnych modelowych rozwiązań instytucjonalnych. Jeżeli, tak jak do tej pory, nasza uwaga będzie tylko koncentrowana na okresie kończenia kariery zawodowej tancerzy i na problemach koniecznego przechodzenia do pracy w innych zawodach, co wynikło z tego powodu, że w sposób bezrefleksyjny pozbawiono tancerzy praw nabytych, które także dotyczyły naszych praw do wcześniejszych emerytur (i to w sposób dyskryminujący mężczyzn z tych samych roczników absolwentów szkół baletowych i o tym samym stażu pracy, którym uprawnienia pomostowe odebrano pięć lat wcześniej).
W Polsce nigdy dotąd nie było opracowanego kompleksowego programu kształcenia, profilaktyki, ochrony pracy i systemu przekwalifikowania po zakończeniu kariery zawodowej zawodowych artystów tancerzy. Długoletnie staże pracy, wiek i doznawanie wielu nieuniknionych chorób zawodowych powodują, że na starość tancerze stają się w poważnej części inwalidami. Chcielibyśmy opracować całościowy program zmian obecnego braku rozwiązań, które nie stanowią jednolitego systemowego rozwiązania modelowego, a nie skupiać się tylko na jednym zagadnieniu prawnego zdefiniowania ustawowego statusu artysty tancerza, który uważamy za znacznie mniej istotną kwestię.
Przy tak małej grupie zawodowej powinny znaleźć się na takie cele niezbędne nakłady środków – powinny być wprowadzone jako przykład „dobrej zmiany” przez obecne władze państwowe, czego poprzednia koalicja rządząca nie chciała i nie była w stanie przeprowadzić.
Warto wspomnieć, że w okresie PRL istniały układy zbiorowe, oraz świadczenia specjalistycznej profilaktyki zdrowotnej i leczenia artystów w publicznych placówkach zdrowia i innych świadczeń dla pracowników artystycznych pracujących w tak obciążających zawodach – w tej chwili w koszyku świadczeń refundowanych i w systemie organizacji opieki zdrowotnej NFZ nie ma tego.
Wdrożenie odpowiedniego planu naprawy sytuacji, poprzedzonego wnikliwą i rzetelną analizą przy współpracy odpowiednich agend państwowych może okazać się ogromnym sukcesem nowych władz państwowych przy bardzo małych kosztach jako jeden z przykładów realizacji w stosunkowo nielicznej populacji tancerzy zawodowych zatrudnionych w publicznych instytucjach kultury, zgodnie z przyjętą w europejskim prawie pracy zasadą dążenia do przynajmniej względnej równowagi warunków pracy i życia pracowników (ang: work and life balance).
Stoimy na stanowisku, że wprowadzone w wyniku rozmów z OZZAT działania zmierzające do realnego poprawienia sytuacji tancerzy zawodowych w Polsce będą skuteczne dopiero wtedy, gdy dokona się dokładnego zbadania i opisu stanu rzeczy, by w wyniku przeprowadzonej analizy wybrać w sposób pilny najlepsze niezbędne rozwiązania.
Z poważaniem
Witold Biegański